Middeleeuwse parochiekerk van Lage Mierde
Middeleeuwse parochiekerk van Lage Mierde
De middeleeuwse parochiekerk van Lage Mierde, Dorpsplein 1, is gewijd aan Sint-Stephanus en/of -Sint Stephanus’ Vinding. Het patronaatsrecht behoorde aanvankeljk toe aan de Van Altena’s, daarna beurtelings aan de abt van Floreffe en abt van Averbode, en na 1473 alleen aan de abt van Floreffe. De kerk had een onbekende rang en de status van ecclesia. Tot 1473 vormden Hooge en Lage Mierde één parochie, waarvan de hoofdkerk in Hooge Mierde lag.
De Sint-Stephanuskerk heeft altijd op dezelfde plaats gelegen, maar heeft in de loop van de geschiedenis diverse verbouwingen ondergaan. Van de oudste kerk(en) zijn geen gegevens bekend. De huidige kerk, waarvan de toren het oudste onderdeel is, stamt uit de 15e eeuwin de jaren 1648-1803 niet in gebruik. De katholieken maakten toen gebruik van een schuurkerk. Nadat ze de kerk hadden teruggekregen werd ze een aantal malen hersteld. In 1912 werd ze door architect Jacobus van Gils vergroot met een dwarsbeuk en een nieuw priesterkoor. Voor de kerk bevindt zich een grafkruis uit 1628.
Afbeelding: Middeleeuwse kerk Lage Mierde (bron Brabant Collectie)
Omstreeks 1400 werd een gotisch kerkje gebouwd, waarvan nog enig muurwerk over is. De resten bevinden zich aan weerszijden van de toren. De huidige kerk en toren stammen uit de 15e eeuw, nl. 1484. De toren is ouder dan begin 15e eeuw. Deze stond er al toen de kerk in 1484 werd opgetrokken. Na de Tachtigjarige Oorlog werd de kerk gebruikt voor andere doeleinden, zoals verzamelplaats voor tienden en berging van dorpsarchieven. Op de tekening van Hendrik Verhees van 1788 is een klein raadhuisje aan de kerk gebouwd. Dit raadhuisje werd kort na 1803 (1808 volgens Steen voor steen 1998, nr. 10) bij de kerk getrokken als sacristie. Het raadhuis werd in 1760 opgeknapt en in 1779 vergroot. Pastoor de Wit liet van 1860-1863 veel aan de kerk herstellen. In 1869 werd de kerk grondig gerestaureerd. In 1904 wordt een nieuwe pastorie en sacristie gebouwd. In 1909 werd begonnen met de restauratie van de toren: “de stompe toren van eeuwen her had eindelijk een waardige spits gekregen.” Voor de restauratie werd de toren de “peperbus” genoemd. Op de spits kwam een kruis en een haan. Deze stompe toren veranderde in 1911 in een hoge toren met bovenop de “knop”. Dit zou zo blijven tot 1935, toen de “knop” verdween en er een spits van gemaakt werd. Het nieuwe kruis en de weerhaan kwamen in 1940 bij een zware storm naar beneden. In 1910 werd het uurwerk op de toren vervangen. In 1912 werd de kerk vergroot: de kerk kreeg een dwarsbeuk, een nieuw priesterkoor en een bijgebouwtje. Van 1984-1987 werden kerk en toren opnieuw gerestaureerd: de toren kreeg een nieuwe spits, een nieuw kruis met bol en haan en een nieuwe ingang. Van de kerk van 1484 zijn alleen het schip en de zijbeuken nog over.
Driebeukige neogotische kruiskerk met basilicaal schip (15e eeuw), transept en koor. Vlakke spaarvelden met gekoppelde rondbogen. Dwarspand en koor uit 1912. Overwelfd schip op zuilen en met twee vensters op travee-wand. Toren van de R.K. Kerk met overhoekse steunberen aan de westzijde. Veelhoekige traptoren aan de noordoostzijde. Mechanisch torenuurwerk, firma Kerkhof en Zn., 1909, buiten gebruik gesteld. gebruiker = parochie, eigenaar = gemeente. Rijksmonumentnr. 22236 / 22237
Bedevaart
Aan de kerk was een bedevaart verbonden: Cultusobject: H. Bernardus van Clairvaux Datum: 20 augustus Periode: Eind 19e eeuw - ca. 1959 (?) Locatie: Parochiekerk van St. Stephanus' Vinding Adres: Dorpsplein 25, 5094 GJ Lage Mierde Bisdom: 's-Hertogenbosch Samenvatting: Tot circa 1959 trok de kerk te Lage Mierde jaarlijks rond 20 augustus bezoekers uit de omgeving die Bernardus verzochten om zijn voorspraak, vooral als patroon van het vee.
