Kasteel Asten Asten-Heusden
Kasteel Asten aan de Kasteellaan te Asten-Heusden
Kasteel Asten
Kasteel Asten begint als een boerenhofgoed en wordt rond 1400 het nieuwe centrum van de Heerlijkheid Asten. Twee eeuwen later bouwt de vermaarde heksenjager Bernard van Merode hier een renaissance slot voorzien van de huidige symmetrische voorburcht met toren.
KASTEELRUÏNE.
Het kasteel besloeg in oorsprong een rechthoekige oppervlakte 25 x 26 m, waarvan drie zijden waren bebouwd en bevatte een versterkt deel en een woongedeelte. De toegang was in de zuidoostelijke hoek gesitueerd, gemarkeerd door een rechthoekige toren met op de hoek een ronde toren ter bescherming van de ingang. Omstreeks 1700, toen de westvleugel reeds was verdwenen, werd het gemoderniseerd en heeft de hoofdvorm van twee haakse vleugels sedertdien geen ingrijpende verandering ondergaan. Vanaf circa 1860 stond het kasteel leeg en zette het verval in: tussen 1890 en 1910 verdween de noordvleugel en driekwart van de oostvleugel. Alleen de traptoren en de kelders bleven behouden. In de huidige ruïne is het oorspronkelijke veertiende-eeuwse grondplan nog goed herkenbaar aanwezig, evenals resten uit de bouwtijd, die zich deels onder het maaiveld bevinden.
De noordvleugel met traptoren werd in 1935 hersteld dan wel gereconstrueerd, maar in 1944 weer door oorlogshandelingen grotendeels verwoest. Van die noordvleugel resteert thans een ruïne op rechthoekige plattegrond, aan de westzijde beëindigd door een trapgevel en aan de oostzijde door een puntgevel met schoorsteenkanaal. De travee met de trapgevel is een toevoeging uit 1935. Het bouwlichaam bestaat uit een twee bouwlagen hoog, vier vensterassen tellend noordelijke gedeelte, dat gedeeltelijk nog tot goothoogte aanwezig is. De ruimte wordt in de breedterichting verdeeld in drie gedeelten, elk afgescheiden door een scheidingsmuur bekroond door een schoorsteen. In het muurwerk zijn nissen aangebracht. De zuidzijde van de vleugel is, naar voorbeeld uit de zeventiende eeuw, over de gehele lengte uitgebouwd met een één bouwlaag hoge zijbeuk, die oorspronkelijk door een lessenaarsdak werd afgesloten. In die uitbouw bevindt zich de half ingebouwde, vierkante zeventiende-eeuwse traptoren, het enige bouwdeel dat uit die tijd tot op goothoogte bewaard is gebleven. De toren bevat aan de voorzijde een segmentboogfries op kraagsteentjes en wordt aan de bovenzijde afgesloten door een tandlijst. Aan de oostzijde van de traporten bevindt zich een met pannen gedekte galerij met een driedelige arcade. Het muurwerk en de arcaden, evenals gedeelten van de traptoren, bevatten de voor het kasteel zo karakteristieke speklagen.
Het opgaand muurwerk met speklagen aan de oostzijde grenzend aan de noordvleugel is een restant van een in oorsprong veertiende-eeuwse, maar in 1600-1625 ingrijpend verbouwde en verhoogde oostvleugel. Verder naar het zuiden de funderingen van de vroeg zeventiende-eeuwse zuidoostelijke poorttoren ("heksentoren"), die de plaats innam van de veertiende-eeuwse ronde toren die de ingang van het kasteel beschermde. Naast de toren zijn gemetselde bruggenhoofden, die dienen als pijlers voor de latere houten toegangsbrug. In het midden van het kasteelterrein is een gemetselde waterput. Een negentiende-eeuws terras op de binnenplaats wordt met een hardstenen trap verbonden met het lagere terreingedeelte dat naar de gracht toe leidt.
In de jaren dertig van de vorige eeuw wordt het vervallen kasteel deels gerestaureerd om vervolgens in 1944 door een fosforgranaat in puin te worden geschoten. Sinds 1984 zijn de ruïne, een deel van de voorburcht en de omgeving in bezit van de Stichting Behoud Kasteelerfgoed Asten.
HISTORISCHE AANLEG.
Het kasteelterrein wordt omsloten door een ellipsvormige buitengracht uit het begin van de 17de eeuw. Daarbinnen het kasteeleiland met centraal daarop het kasteel en omgeven door een cirkelvormige gracht. De begroeiing op het eiland kent geen aanleg meer en is verwilderd. Tussen de beide grachten is aan de oostzijde het terrein van de voorburcht, waarop een U-vormige bebouwing. De binnenoevers van de buitengracht zijn goeddeels als tuin in gebruik. De dubbele omgrachting dateert uit het eerste kwart van de vijftiende eeuw.
De aanleg van het omringende terrein wordt gekenmerkt door een lanenstructuur, waterlopen, bospercelen met het dubbel omgrachte kasteelterrein als middelpunt. In het begin van de negentiende eeuw was er sprake van een "buytenhof", waarvan gedeelten in gebruik waren gegeven aan de pachters van de voorburcht, doch thans is daar weinig meer van terug te vinden. De onder een hoek van circa dertig graden op de poorttoren van de voorburcht aanlopende, door dubbele bomenrijen omgeven, oprijlaan, die een bruggetje over een aftakking van de Voordeldonkse Broekloop bevat, is ca 300 meter lang en vormt uit historisch oogpunt het meest in het oog springende onderdeel van het lanenstelsel. Bij de aansluiting op de weg Asten-Heusden bevinden zich twee driehoekige terreintjes, die vermoedelijk restanten bevatten van een toegangspartij. Ten zuiden van het kasteelterrein is een door waterlopen omgeven rechthoekig bosperceel dat in de negentiende eeuw heeft dienst gedaan als slingerbos, maar thans is verwilderd.
Een wisselend aantal pachtboerderijen maakte in de loop der tijd deel uit van de heerlijkheid Asten. Geen van deze hoeven is echter bewaard gebleven. Een sluisje in het zuidoosten geeft via andere waterlopen de verbinding met de Voordeldonkse Broekloop.
De kasteelruïne is van algemeen belang vanwege de ouderdom en als karakteristiek versterkt centrum van een heerlijkheid.
De historische aanleg is van algemeen belang, vanwege de nog goed herkenbare historische structuur van een op een agrarische functie gebaseerde heerlijkheid, de ouderdom en de functioneel-ruimtelijke samenhang met de andere onderdelen van de buitenplaats.
De ruïne en de voorburcht hebben sinds 2005 de status van rijksmonument (nr. 526699). Het totale kasteellandgoed is een beschermde buitenplaats. De kadastrale aanduiding is P877 (oud: D637). De X-Y coördinaten: 180427-378052.
