Bebouwing westzijde Kerkstraat
Van gemene grond naar dorpscentrum
De Kerkstraat is nu een belangrijk deel van het centrum van Gemert, maar dat is niet altijd zo geweest. De oudste kern van Gemert lag in de Middeleeuwen ter hoogte van Haageik, De Haag en Kruiseind. Het gebied ten westen van de Kerkstraat tussen de Ruijsschenberghstraat en het Ridderplein was rond 1400 nog niet ontgonnen en vormde een onderdeel van de zogenaamde “gemene gronden”, aanvankelijk in bezit bij de adellijke familie Van Gemert. In 1366 werd de Duitse Orde eigenaar en vanaf 1400 werd er gebouwd aan het huidige kasteel en later ook aan de kerk van St Jan. In die tijd ontstond er ook weer ruzie tussen de Van Gemerts en de Duitse Orde, de eerste beweerde namelijk dat de gemene gronden niet verkocht waren, terwijl de Duitse Orde volhieldt dat de gehele heerlijkheid van de Van Gemerts inclusief gemene gronden aan de Duitse Orde was verkocht. De Van Gemerts hadden na de komst van de Duitse Orde flink aan invloed ingeboet in Gemert. Het gebied tussen kerk en Ruijsschenberghstraat bleef onbebouwd tot circa 1480. In de periode tussen 1480 en 1500 werden de eerste drie huizen aan de westzijde van de Kerkstraat gebouwd door van Jan Goyarts van Geldrop, diens broer Dirk Goyarts van Geldrop en de koopman Dirk Maes Dirk Michiels. Deze koopman was ook wel bekend als die Cremer en het ging hem voor de wind. Al snel daarna werden deze drie percelen verder opgesplitst en werden er meer huizen gebouwd, zowel langs de Kerkstraat als de Ruijsschenberghstraat. In de loop der eeuwen is zo een bijna gesloten straatwand ontstaan.
Toelichting bij het kaartje
Op het kaartje hiernaast is te zien hoe circa 1500 de westzijde van de dorpskom langs de oude doorgaande weg Haageik, Nieuwstraat, Kerkstraat, Ridderplein lag.
1. Den Hubert, plaats van het voormalige Hooghuis van Diederik van Gemert, thans o.a. politiebureau;
2 Het Hofgoed, voorheen van Diederik van Gemert, thans o.a. notariskantoor;
3 Percelen behorend tot het Hofgoed, waaronder De Vorst, thans textielfabriek Van den Akker;
4a Het perceel waarop Jan van Geldrop bouwde;
4b Het perceel waarop Dirk van Geldrop bouwde;
4c Het perceel van Dirk Maes Dirk Michiels (de westkant van 4b en 4c is thans grotendeels parkeerterrein Hofgoed)
5 Omgracht perceel waarop in 1587 de Latijnse School werd gesticht, thans Gemeentearchief en Heemkamer
6 Perceel behorend bij het omgrachte huis;
7 Steenwechs goed;
8 Huidige kasteel van Gemert;
10 Plaats van de middeleeuwse kapel op de hoek Kerkstraat-Bonengang. In de 19e eeuw werd deze hoek gewijd aan de tabaksteelt en verkoop.
Bronnen:
Jan Timmers, Wat aan de bebouwing van de Kerkstraat voorafging, Gemerts Heem jrg 45 (2003) nr 4.