Winkelpand Leyenhuysingede Groote Huysinge ' Peperstraat 56-58 Valkenswaard
Winkelpand Leyenhuysinge/de Groote Huysinge ' Peperstraat 56-58 Valkenswaard
Dit pand uit 1664 en 19de eeuw is een bijzonder mooi en gaaf voorbeeld van een valkenierswoning zoals er in de 17de en 18de eeuw in Valkenswaard meerdere stonden.
Afbeelding: 'grote Leijenhuijsinge’'
Nr. 56 is gemeentelijk monument; nr. 58 is rijksmonument. Sr. Laurens Jacob Bijnen, Mr. Valkenier van de Hertog van Lünenburg-Zell, woonde in 1688 in de Leyenhuysinge en de Groote Huysinge gelegen aan de Peperstraat. Hij was inwoner en schepen van Valkenswaard en een zeer vermogend man. Op dat moment worden de beide huizen bewoond door zijn gezin. Zijn zonen Henrick en Huibert zijn beide, net als hun vader valkenier. De jongere zoon Johan Baptist in medisch doctor in Valkenswaard.
Vader Laurens Bijnen liet op 13 maart 1688 zijn testament opmaken en legateerde zodoende zijn eigendommen aan zijn drie zonen. Het ging hierbij om 2 huizen, stallen, schuren, hof, ‘aangelag’ en een bakhuisje aan de overkant de straat. Totaal oppervlak: circa 4 ‘lopenzaat’. Johan Bijnen, de dokter, verklaarde op 15 juli 1697 dat hij en zijn gezin al verscheidene jaren in het kleine huis woonden maar dat het huis voorheen geruime tijd was verhuurd aan Huijbert Willems, de drankdistilateur en ‘rademaker’ (houten wielenmaker). Het grote huis was de residentie van vader Laurens en de verdere gezinsleden t.w. zijn huisvrouw Maria Huijbert Smulders en de beide zonen Hendrick en Huibert.
De beide woningen werden gescheiden door een grote binnenplaats en aan de straatzijde door een dubbele poort. Het kleine huis was voorzien van een leijen- of schaliendak. Het grote huis, de schuur en stallen waren gedekt met een ‘strooiendak’. Door het openen van de ‘plaatsdeuren’ konden de bewoners bij elkaar komen. De scheiding werd angebracht in de periode dat het kleine huis verhuur was. Beide huizen kenden verschillende eigenaren nadat de Leyenhuysinge op 18 december 1731 aan Sr. Willem Carnoetes, Mr. Valkenier en de Groote Huysinge op 28 januari publiek verkocht werden. In 1988 is het huis herbouwd in zijn oorspronkelijke vorm en tot kantoor bestemd. Het pand is met nummer 56 verbonden door een korfboogpoort en een glazen loopbrug.
Afbeelding: Peperstraat 57 (rechts) en 58 (links) in Valkenswaard (maart 2011)
In de Registeromschrijving van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed staat dit object als volgt omschreven: Winkel-woonhuis, oorspronkelijk valkeniershuis, bekend als "Leyenhuysinge" en daterend uit 1664. Gewijzigd in de 19e en tot winkel verbouwd ca. 1925. Het huis ligt aan een driehoekig pleintje en is gebouwd in Ambachtelijk-traditionele stijl. Achter het pand een notenboom met een stamomtrek van ca. 150 cm. Eenlaags pand met zadeldak tussen tuitgevels, gesmoorde Hollandse pannen op het voordakvlak, gemengd met rode op het achterdakvlak. Aan de achterzijde een oude haakse aanbouw onder lager aanzettend zadeldak met Muldenpannen, aangekapt en met wolfseinde. Het pand is boven een gepleisterde plint opgetrokken uit grootformaat handvormsteen (22/22,5 x 10,5/11 x 5/5,5 cm) in kruisverband met klezoren. In het midden een vernieuwde voordeur (winkeldeur) met 9-ruits bovenlicht van geel glas in een gepleisterde omlijsting. Rechts twee vensters met T-ramen (schuiframen), het bovenlicht 8-ruits, aan beide zijden 3 duimen, stenen lekdorpels. Links een groot etalagevenster met driedelig bovenlicht; in ieder deel 6 ruiten met geel glas. Gepleisterde omlijsting. Uiterst links een opkamervenster met 8-ruits bovenlicht en twee draairamen ter plaatse van een oorspronkelijk schuifraam. Duimen, hardstenen lekdorpel. Daaronder een getralied keldervenster met 2-ruits raam, een halfcirkelvormige ontlastingsboog met strekken, afgedekt door koppen op hun plat. Uitgesmede krulankers die het jaar 1664 vormen.Bakgoot op houten consoles. Links is tussen het onderhavige objekt en het buurpand uit hergebruikte handvormsteen ca. 1990 een muur met poort gebouwd van dezelfde hoogte als de voorgevel die ten dele een transparante verbindingsgang verdekt. De zijgevel links is een tuitgevel en heeft vlechtingen, aanzetten en een toppilaster. Uitgesmede krulankers. Links en rechts op zolderniveau sporen van kleine vensters. Links een groot venster, in het midden een nieuwe doorbraak ten behoeve van een transparante verbindingsgang met het buurpand. De zijgevel rechts is in opzet nagenoeg identiek. Op zolderniveau twee vernieuwde 2-ruitsvensters onder halfcirkelvormige ontlastingsboog uit koppen, hardstenen lekdorpels. De achtergevel is voorzover niet aan het oog onttrokken door de aanbouw, geheel gepleisterd. Daarin twee vensters met dubbele luiken. Kozijnen en ramen zijn crèmekleurig, deur en luiken standgroen, gepleisterde onderdelen donkergrijs geschilderd. Inwendig is de oorspronkelijke indeling grotendeels bewaard gebleven. Plafonds met oude balklagen. De vensters aan de voorzijde hebben nog de oorspronkelijke binnenprofielen van de vroegere kruisvensters bewaard die naar beneden toe vergroot zijn. In de aanbouw een bakoven. Het winkel-woonhuis uit 1664 is van algemeen belang. Het pand heeft cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een valkeniershuis. Het pand heeft architectuurhistorische waarde vanwege de in- en uitwendig gaaf behouden hoofdstructuur en het traditionele materiaalgebruik alsmede vanwege onderdelen van het interieur. Het pand heeft zeldzaamheidswaarde vanwege ouderdom en typologische betekenis. Het heeft ensemblewaarde door zijn situering aan een pleintje in de kom van het dorp. Rijksmonument. Nr: 526652
