Willem II sigarenfabriek, Valkenswaard
Willem II sigarenfabriek, Valkenswaard
Willem II is een Nederlands sigarenmerk, tegenwoordig vooral van kleinere sigaren (sigarro's). Ooit was het een grote sigarenfabriek in Valkenswaard die tegenwoordig eigendom is van Swedish Match. Alleen het hoofdkantoor van Swedisch Match Cigars staat nog in Valkenswaard, het productiebedrijf bevindt zich te Houthalen. De Willem II sigarenfabrieken zijn opgericht in 1916 door Hendrik Kersten. Deze stamde uit een geslacht van tabaksverwerkers uit het Land van Maas en Waal. Hij startte zijn loopbaan bij de sigarenfabriek van de gebroeders Van Best. Hij begon aan de Schoolstraat en niet veel later aan de Eindhovenseweg met 8 werknemers. In 1920 werd een nieuwe fabriek aan de Schoolstraat betrokken. In 1919 werd al naar Duitsland geëxporteerd maar later werden de sigaren naar zeventig landen uitgevoerd. Mede door goed geplande overnames groeide de fabriek voorspoedig. O.a. in 1929 ontstond een nevenvestiging in 's-Hertogenbosch en in 1938 ook nog een in Reusel. In 1934 werkten er meer dan 1000 mensen.
De weeklonen uit de begintijd van de Willem II sigarenfabriek waren conform de gangbare norm in de sigaren-snuif-tabaksindustrie. Mannen ouder dan 16 jaar 6,- Vrouwen ouder dan 16 jaar 5,- Mannen jonger dan 16 jaar 4,- Vrouwen jonger dan 16 jaar 3, Twaalf jaar is de toegestane leeftijd om in de fabriek te mogen werken. Soms werden ook wel 11-jarige kinderen aangenomen, die zich moesten verstoppen bij een eventuele controle van de arbeidsinspectie. De werktijden waren tot ongeveer 1919 vanaf 06.00 uur tot 19.00 uur. Er werden wel pauzes toegestaan van 08.00 uur tot 08.30 uur, van 12.00 tot 01.30 uur en van 16.00 uur tot 16.30 uur. Meestal werd in de wintermaanden begonnen om 06.30 uur. Daarmee spaarde men een half uur verlichting en verwarming. Hoewel de meeste bedrijven behoorlijk opgezet waren, hadden ze niet allemaal een lang bestaan gekend. Vaak ging het om een natuurlijk einde door gebruik aan een opvolger, gebrek aan financieen of de hoge mate van concurrentie zowel landelijk maar vooral in hoge mate lokaal. In 1929 werd de vrije zaterdagmiddag ingesteld en door de week werden de werktijden met 1 uur ingekort zodat men om 18.00 uur naar huis mag. Ondanks de lange werktijden is iedereen graag aan het werk. De werksfeer is ronduit gemoedelijk te noemen. Praten en handwerk gaan goed samen. Velen hebben een bijnaam. Het zieleheil van de werknemers werd op peil gehouden door ’s morgens en ’s avonds gezamenlijk het ‘rozenhoedje’ te bidden. Op zaterdag kon iedereen die wilde even het werk onderbreken om te gaan biechten bij de pastoor of om zich te laten scheren door de ‘barbier’. Die service kostte 3 cent. De ‘barbier’ kwam met zijn helper naar de fabriek om ze de te verletten tijd te bekorten. Par slot van rekening werd de sigarenmaker per stuk betaald en elke minuut verlet betekende minder sigaren om in te leveren. Een normaal verschijnsel was ‘de Blauwe maandag’ waarop de sigarenmaker zijn werk verzuimde wegens cafebezoek. Tegen deze traditie trad de patroon niet op omdat hij wel weet dat de verloren uren zullen worden ingehaald. Opnieuw was het systeem van stukarbeid de aanjager van al die ijver bij de werknemers.
Afbeelding: Willem II fabriek net voor de oorlog (RHCe)
In de laatste week van WO II werd de Fabriekstraat door de Gellieerden gebombardeerd waardoor de meeste daar gevestigde sigarenfabrieken totaal vernield werden. De bewuste keuze voor het bombarderen van de fabrieken vond zijn oorsprong in de overweging dat deze fabrieken mogelijk een prima schuilplaats boden aan eventueel achtergebleven Duitsers. Een aantal sigarenfabrikanten is na de oorlog niet meer in staat opnieuw te beginnen waardoor Valkenswaard nog slechts een handjevol sigarenfabrieken telde. De antirooklobby uit de jaren 50 gaf de sigarenindustrie de laatste klap. Slechts enkele grotere fabrieken wist nog enkele decennia te overleven. Een van de meest prominente fabrieken was de Willem II sigarenfabriek.
Na 1950 werden er door Willem II in naburige gemeenten nog meer vestigingen opgericht, opnieuw door weloverwogen overnames zoals in Handel, Roosendaal, Overpelt (B) en Bocholt (B), doch het bedrijf werd gemechaniseerd en de werkgelegenheid nam af. Om de omzet op niveau te houden dan wel te vergrootten werden later ook de merken Hudson en Karel I ingelijfd. Uiteindelijk werd WillemII overgenomen door Swedish Match Cigars, die de productie naar Houthalen verplaatste en het hoofdkantoor van de Eindhovenseweg verhuisde naar het bedrijventerrein de Schaapsloop, buiten de kom van Valkenswaard.
