Landgoed ten Vorsel, Bladel

Uit Erfgoedwiki
Ga naar: navigatie, zoeken

Landgoed ten Vorsel, Bladel

Eind 13de eeuw heeft Postel dankzij schenkingen onder Bladel en Netersel in bezit het Vorsels goed, alsook de Kapelhoeve in Netersel. In de 13de en 15de eeuw wordt het bezit van Postel uitgebreid van deze twee tot in totaal acht hoeven en twee watermolens. De bezittingen groeien uiteindelijk aan tot bijna het derde deel van Bladel in oppervlakte. De oude pachthoeve van Postel was blijkbaar door de Republiek aan een particulier verkocht en daarna tot een landgoedje uitgebouwd. Het volgende verhaal gaat daarover.

"Op 19 augustus 1798 trouwt Johanna de Back met Robinet de Villeval (Namen). Samen gaan zij wonen op het Hoeveneind. Deze geboren Fransman dient het grootste deel van zijn leven in het leger. Bij de reorganisatie van het Staatse leger, na het tot stand komen van de Bataafse Republiek, ziet hij af van een militaire functie. Dit uit sympathie met de stadhouder. Robinet de Villeval was eerder gehuwd met Maria Margaretha Florentina de Bock. Uit dit huwelijk zijn er vier kinderen. Op 18 januari 1806 komt Johanna te overlijden op wat bekend is gaan staan als het kasteel van Ten Vorsel. De uitgebreide inventaris van goederen die opgemaakt wordt bij haar overlijden geeft de indruk van een huishouden levend in buitengewone welvaart. Haar goederen bestaan uit een uitgebreide hoeveelheid huisraad, garderobe, tafel- en beddengoed, tal van zilveren en gouden voorwerpen, porselein, schilderijen, een bibliotheek en zo meer. Erfgenamen zijn de kinderen van George de Back. Robinet de Villeval heeft het vruchtgebruik.

Op maandag 8 april 1816, daags na Palmzondag en tijdens de jaarmarkt in Bladel, raakt de hoeve, die bewoond werd door Cornelis Aarts, in lichterlaaie. De brand slaat over naar de hoeve van de weduwe Johannes Timmermans, de hoeve van Johannes van Eijck inclusief de diverse bijgebouwen. Ten laatste verdwijnt in de vlammen het buiten van de heer Robinet de Villeval, genaamd het huis te Vorsel, een “heeren huizinge” De totale schade wordt geschat op f25.000 tot f30.000. Robinet vraagt ontslag aan als vrederechter van het kanton Hilvarenbeek onder toekenning van een jaarlijks pensioen. Een en ander geschiedt op 19 april 1817, evenals het toekennen op zijn verzoek van de eretitel van majoor. In 1829 overlijdt hij in Hilvarenbeek."

In 1863 en 1866 laat het bestuur van de Maatschappij twee boerderijen bouwen. Van halverwege de 19de eeuw tot begin 20ste eeuw groeit het areaal grond slechts gering, van ongeveer 130 naar 137 ha. In 1892 krijgt de Nederlandse Heidemaatschappij opdracht de heide te ontginnen. Een deel wordt omgezet in cultuurland; een ander deel wordt aangeplant als bos. Het aaneengesloten terrein Ten Vorsel omvat begin 20ste eeuw zes Maatschappijboerderijen, een arbeidershuis en een groot areaal aan mastbos en grasland. De historische kaart van 1898 laat een en ander zien. Rond 1922 bestaat het geheel uit 8 ondersteuningen. 148A Kramer boerderij 10.59.87 m2 148B Verhoeven boerderij 10.70.85 m2 151A Van de Nieuwegiesen boerderij 10.77.94 m2 151B Van Zelst boerderij 10.52.20 m2 151C Kipmulder arbeidershuis 48.00 m2 151D eigen beheer mastbos en grasland 85.07.32 m2 301 Soethout boerderij 8.02.50 m2 309 Den Engelse boerderij 16.48.94 m2

De ruilverkaveling ‘De Zaligheden’ in de tweede helft van de jaren ’60 brengt een ware ommekeer op Ten Vorsel. Het landgoed groeit door aankoop en ruil van 160 naar 210 ha. Voor de boerderij die in 1862-1863 door Welstand wordt gebouwd en met de ruilverkaveling verlaten is, moet een nieuwe bestemming gevonden worden. Een bestemming die past binnen de doelstelling van de Maatschappij van Welstand. De boerderij wordt omgebouwd tot een groepsverblijf waar kinderen van de Stichting Hervormde Scholen Amsterdam leren omgaan met de natuur en met elkaar. Stichting Ten Vorsel exploiteert daartoe op het gelijknamige landgoed ook nog een in 1972 aangekochte verlaten boerderijcomplex dat staat op de plaats waar ooit de in 1838 afgebrande Vorselse Molen stond. De huidige situatie is dat het landgoed ongeveer 220 ha groot is.

Landgoed/landgoedachtig gebied met eiken- en beukenlanen, loof- en naaldbossen en landbouwgronden, waaronder oude akkers met een esdek, gelegen aan de Aa of Goorloop. In het gebied diverse oude bomen, waaronder eiken en beuken. Dit bosrijke landgoed is monumentaal van karakter, kent een duidelijke karakteristiek en heeft een historische uitstraling. Gebied met bos, houtwallen en lanen. De beplanting bestaat o.a. uit beuk, Amerikaanse eik, zomereik, grauwe wilg, zwarte els, vogelkers, grove den, lariks, blauwe bosbes, hulst, ruwe berk en wilde kamperfoelie. Het geheel dateert overwegend uit de periode 1880-1920, maar is deels ook ouder. CHW. Nr: HK-HV-63 (code: V211)

Aan dit landgoed is een website gewijd met veel achtergrondinformatie: http://www.tenvorsel.nl/10/home


Afbeeldingen: landgoed Ten Vorsel

Als op geen andere plek in Bladel komen op het landgoed natuur, landschap en cultuurhistorie samen.Van belang is dan ook dat in 2004 de Maatschappij van Welstand een landgoedversterkingsplan heeft opgesteld waarin een beschrijving van geschiedenis, bestaande situatie, doelstellingen en toekomstvisie. Dit om te komen tot een ecologisch, landschappelijk en economisch optimaal beheer. Een en ander is vertaald in een aantal projecten ter versterking van het landgoed. Deze projecten hebben betrekking op zaken als aanplant, kleurstelling, gebruik luiken, het uitbreiden van het lanenstelsel, beplanten van Goorloop, aanleg wandelpad, in beeld brengen van de oude gracht, het doortrekken van een houtwal, erfbeplanting, bouw van een kapelletje, het verdere stimuleren van agrarisch natuurbeheer, beekherstel en natuurontwikkeling, herbouw van watermolen en het verkeersarm maken van het landgoed. Bij haar plannen kan de Maatschappij prima aanhaken bij initiatieven en mogelijkheden vanuit de reconstructie van het landelijk gebied en bij de komende herinrichting van het beekdal van de Goorloop en Dalemsstroompje. Het zou goed zijn als de geschiedenis van het landgoed ter plaatse verteld zou worden.