Heeze Hotel Barendsma, Kapelstraat 118
Hotel Barendsma, Kapelstraat 118 Heeze
Voorbij de protestantse kerk lag het grote en deftige Hotel Barendsma. Het voormalige Hotel Barendsma is gebleven en staat heden bekend als Hostellerie Van Gaalen. Het Eindhovens Dagblad schreef op 28 juni 1985 in het artikel 'Tand des tijds doet zich gelden in Heeze’: 'Tientallen jaren was daar het zeer gerenommeerde Hotel Peeters gevestigd. Tezamen met hotel Barendsma gold het als het hotel van Heeze en omstreken. Er werd een chique soos gehouden en de 'high society' trof er elkaar tijdens diners en feesten. Toen de zaak later werd overgenomen door de heer L Bayens sr. ging alles op dezelfde voet verder en werd de naam Rotisserie De Kempen een begrip.’
Kunstenaarskolonie
Hotel Barendsma speelde in een markante episode van de geschiedenis van Heeze een belangrijke rol. Het hotel fungeerde namelijk als centrum voor de kunstenaarskolonie die zich in de 19e eeuw in Heeze vestigde. In de negentiende eeuw vestigden zich veel schilders van de Haagse School en hun directe opvolgers in Brabant. Zo ook in Heeze, dat omstreeks 1885 bekend werd door twee Belgische kunstenaars. Een van hen was Victor de Buck, die series foto's maakte van het boerenleven, van families bij het aardappelrooien, van schaapherders, bezembinders, portretten van oude boerinnen, kinderen met schortjes en ook interieurs.
Afbeelding: conversatiezaal Hotel Barendsma (Brabant Collectie, Universiteit van Tilburg)
Hotel de Pelikaan
Dat de schilders die Noord-Brabant wilden exploreren juist Heeze als uitvalsbasis kozen is niet geheel vreemd. Heeze had een overdaad aan natuurschoon, een gevarieerd landschap met prachtige bossen, aangename wandelwegen, uitgestrekte heidegebieden en beekdalen. Maar wat de schilders vooral aantrok was het beeld van het arcadische Brabant, het rustieke en idyllische platteland. De boerengehuchten waar de boerderijen en bewoners harmonisch en organisch met het omringende landschap waren vergroeid. Heeze was daarbij gemakkelijk bereikbaar, het lag niet ver van Eindhoven aan een doorgaande weg. De kunstenaars verbleven vooral in het oudste hotel, 'De Pelikaan bij Jan van Dijk', later Hotel Barendsma. Als een kunstenaar geen geld had om de rekening te voldoen, iets wat vaak voorkwam, accepteerde Van Dijk schilderstukken als betaling. De gastvrijheid die de schilders vonden was een belangrijke factor in de opkomst van de schilderskolonie. ‘Oude foto’s van dit etablissement laten zien dat de wanden achter de knopstoeltjes in de gelagkamer van boven tot onder volhingen met taferelen die bij wijze van spreken ook door het raam te zien waren. Het moet bij Van Dijk minstens zo gezellig zijn geweest als in de kunstenaarssociëteit Pulchri Studio in Den Haag, waar vaak enorme verkleedpartijen werden gehouden. Een van de gasten, de schilderes Rosa Spanjaard, schreef in 1916 in haar familietijdschrift Einen Haard een verslag van een gekostumeerd feest in Hotel Van Dijk. Zij vertelt hoe een bonte stoet kunstenaars door het dorp trok en een van hen, verkleed als Turk, een lange toespraak hield tot de omwonenden, die overdag bij hun huisjes vaak model voor hen stonden. Voor de mooiste kostuums werden aan het slot van de avond prijzen uitgedeeld: schetsen, gemaakt door de aanwezige kunstenaars. Volgens B.J. Blommers waren er kort voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog op een gegeven moment zoveel binnen- en buitenlandse kunstenaars in Heeze, dat het bijna als een tweede Laren getypeerd kon worden.’
Veel kunstenaars waren verknocht aan Heeze, zoals Jacob Smits, Suze Robertson, Lammert van den Tonge, Nicolaas Bastert, Willy Sluiter en de Amerikaan William Castle Keith: ‘Zo ook de grand seigneur Henry Luyten die zich definitief in Antwerpen vestigde. Luyten, die fenomenale impressies in Katwijk heeft gemaakt, had op een gegeven moment in Brasschaar een schilderklas met vooral vrouwelijke kunstenaars uit Italië en Duitsland. Met hen trekt hij aan het begin van de twintigste eeuw regelmatig enige tijd naar schildersdorpen in Nederland, onder meer naar Katwijk. Ook verbleef Luyten met zijn dames vaak in Heeze, waar zij zich in de tuin van het kasteel en in de omgeving tot naturalisten ontwikkelden en, wat ook aardig is in dit verband, er lustig op los fotografeerden.’
We weten weinig over het leven van de kunstenaars daar. Een van de regelmatige bezoekers, vertelde dat de Heezenaars sommige van hen als hun medeburgers beschouwden, zo was er een schilder die iedereen kende, van jong tot oud, elk interieur, elke stal, zelfs elk beest. Met de kunstenaars in Heeze was het tegen de Tweede Wereldoorlog afgelopen. Alleen de expressionist Pier van Wijngaerdt maakte er nog zijn persoonlijke visies op de boerenbevolking, maar daarvoor hoefde hij eigenlijk niet speciaal in Heeze te zijn en een kolonie had hij daarvoor ook nodig.
Voor wie meer wil lezen: Toch wilde ik in Heeze werken. Zeventig jaar schilderkunst in en rond een Brabants dorp. Catalogus Gemeentemuseum Helmond
