Dorp Bladel
Dorp Bladel
Bladel wordt voor het eerst genoemd in het jaar 922, als Karolingische villa 'Pladella Villa'. De giftbrief van Koning Karel III aan Diederik I van Holland noemt Pladella Villa als verzendplaats. Het is onduidelijk op welke locatie of welk gebied binnen het grote Bladel dit slaat. Het grondgebied van Bladel was in de late 12e eeuw in bezit van verschillende heren of kloosters. Hierbij zijn te noemen de abdij van Floreffe, Postel en het kapittel te Oirschot.
De structuur van de dorpsgemeenschap Bladel gaat mogelijk terug tot een centrale hoeve, waar rond om heen een aantal andere hoeves heeft gelegen. Ook de kerkelijke bebouwing was reeds vroeg aanwezig. In de vroege 19e eeuw zien we een centrale groep gehuchten, een eenzame kerk in de akker en om dat alles heen een zwerm ex-domeinhoeven.
Het Marktplein van Bladel was in 1830 een dicht ombouwde min of meer vierkante open ruimte van 60 bij 80 meter met een brandkuil in de noordoostelijke hoek en een weg er schuin overheen. Midden van het plein onder de lindebomen stond een waterpomp. Het plein ligt 460 meter ten zuidwesten van de middeleeuwse kerk, op het punt waar de oude weg van Antwerpen en de weg van Breda bij elkaar komen. De NH-kerk werd in 1821 op 100 meter ten noorden van het Marktplein gebouwd. Het Marktplein ligt tussen de open Bladelse Akkers en de omheinde Zwarte Akkers in een soort restruimte. Er stond een twintigtal huizen, boerderijen, de NH-kerk en het domineeshuis.
De huidige gebouwde omgeving wordt geheel gedomineerd door ontwikkelingen uit de 19de en 20ste eeuw: vooral burgemeester Joseph Snieders (1852-1878) voerde een krachtig stimuleringsbeleid waardoor de gemeente uit haar relatieve geografisch isolement werd verlost. Dit had onder andere tot gevolg dat de bevolking met bijna 40% toenam tussen 1800 en 1880. Er werden bossen aangelegd, moerasgronden ontgonnen en de handel werd met nieuwe markten gestimuleerd. Er werden nieuwe wegen aangelegd, zoals de huidige Sniederslaan/Bleijenhoek zodat het dorp in het oosten en westen beter ontsloten raakte. Tevens werd een nieuw raadhuis aan de Markt gebouwd en een nieuwe gemeenteschool.
Het dorp ontwikkelde zich sterk. De bebouwing rond de Markt verdichtte en langs de doorgaande wegen breidde het dorp in de vorm van lintbebouwing uit. De woningen in het dorp zijn vaak combinaties van winkels, herbergen en bedrijven. Buiten de dorpskern werden nieuwe boerderijen gebouwd, hetgeen sterk samenhangt met de benodigde grond en het in cultuur brengen van voorheen woeste gronden. Na de oorlog is Bladel aangewezen als ontwikkelingskern, hetgeen een grote groei tot gevolg heeft gehad. Het historische dorpsgezicht is hierdoor sterk aangetast. Niet alleen wat de infrastructuur en het historisch groen betreft, ook de historische bebouwing is op vele plaatsen vrijwel geheel verdwenen.
Afbeelding: Centrum van Bladel in 1832 met overzicht van de verschillende functies in het dorp (bron: B. Beex).
