De tweede parochiekerk van Dommelen, Bergstraat 15 Dommelen
De tweede parochiekerk van Dommelen, Bergstraat 15 Dommelen
De midden-negentiende-eeuwse pastoor, eerwaarde heer Somers, bracht veel beroering in het dorp met de door hem gekozen plek voor een nieuwe kerk. In het parochiearchief werd een bezwaarschrift gevonden dat getuigt van de weerstand tegen de bouw van een kerk in ‘de binnenakker’ een perceel waarvan de familie Willems eigenaar was. De heer Willems bezat eveneens de watermolen en was gelieerd aan de familie Snieders van de Dommelse brouwerij. In deze brief aan bisschop Godschalkx werden veel bezwaren opgesomd die werden bekrachtigd door 57 handtekeningen van protesterende gelovigen. Sommigen van hen tekenden zelfs enthousiast een tweede keer! Enkele argumenten waren dat: ‘…de plek tegen de grens ener andere gemeente lag’. Bovendien was er: ’… verder op in het dorp voldoende plaats. Er liep zelfs een grintweg en daar stonden zowel het Raadhuis als de school’. Aan de bisschop werd verzocht om: ‘er voor te zorgen dat de kerk in het centrum geplaatst werd, aangezien de meeste gelovigen zulks verlangen en het enige middel was om de Gewenschte en onmisbare vrede te behouden’.
Zonder veel ruchtbaarheid te geven werkte de pastoor verder aan zijn plannen. Aan de Tilburgse architect Hendrik Jacobus van Tulder, werd de opdracht gegund. Hij was al vaker als architect betrokken bij de bouw van verschillende Brabantse kerken zoals o.a. Mierlo 1856, Nuland 1859, in 1874 Woensel, Straetum 1884 en Westerhoven 1885. Hij koos ook in Dommelen voor de neo-gothische stijl. Op 15 april 1883 werd de eerste steen gelegd voor kerk met pastorie. Een jaar later op 1 mei 1883 werd de kerk in gebruik genomen en op 22 september werd de kerk door bisschop Godschalkx ingewijd. Van het openlijk verzet was niets meer te merken. De bouw van kerk en pastorie kostte ƒ41.404,-. Om dit bedrag te kunnen opbrengen werden ƒ20.000,- geleend. De rest werd betaald uit opbrengsten van uitstaand geld en giften van de bisschop, van het bisdom en van een speciale collectie die ƒ 12.762.55 opbracht. Intussen werden ook de oude kerk en pastorie verkocht voor een totaalbedrag van ƒ1.675,-.
De altaarrelikwieën, de liturgische gebruiksvoorwerpen, de gewaden en enkele gebrandschilderde ramen werden naar de nieuwe kerk overgebracht. Het middeleeuwse kruisbeeld en het Mariabeeld uit 1750 kregen een ereplaats in de nieuwe kerk. Met extra giften van parochianen werd het kerkinterieur verfraaid. Het gemeente bestuur wilde wel praten over het overdragen van de klokken die nog steeds in het oude luihuis hingen, maar behield het recht om de klokken te luiden ‘… bij brand, watersnood en feestelijke gelegenheden van het Koninklijk Huis, van het Koninkrijk of de provincie, bij het overlijden van vorstelijke personen en bij het overlijden van binnen de gemeente, uitgezonderd bij het begraven van lijken, waarvoor volgens kerkelijke reglementen kerkelijke plechtigheden moeten achterwege blijven’. Verder was de gemeente bereid om een subsidie van ƒ100,- te verstrekken. De kerkbanken werden tot circa 1960 verpacht voor ƒ 648,- per jaar. De mannen links en de vrouwen rechts van het middenpad, gezien vanaf het altaar. Met de heer W. Snieders van de Dommelsche Brouwerij werd een contract afgesloten voor de levering van elektriciteit aan kerk en pastorie. De brouwerij had als eerste in het dorp stroom die werd opgewekt met een eigen aggregaat. Tot 1913 bleven de kosten voor rekening van de brouwerij.
Afbeelding: Parochiekerk Dommelen aan de Bergstraat (maart 2011)
In 1912 werd tegen de kerk aan een catechismushuisje gebouwd. Later werd het vervangen door een los gebouwtje in de directe omgeving van de kerk. In 1919 werd het Heilig Hartbeeld, geschonken door de brouwersfamilie Snieders, plechtig ingezegend. Pastoor Bolsius liet omstreeks 1920 een pastorietuin aanleggen waar enkele bomen uitgroeiden en een monumentale dimensie aannamen. In 1930 werd de kerk uitgebreid, en enkele verbeteringen werden aangebracht. Onder leiding van architecten de Hagenaar J. Stuijt en de Dommelnaar P. Staals, gemeentearchitect van de gemeente Valkenswaard werd het project aangepakt.
Tijdens WOII werden de kerkklokken door de bezetter gevorderd. Ook de klokken uit 1565 en die uit 1713. In 1949 kwamen de nieuwe klokken en een jaar later in 1950 werd het huidige orgel, gebouwd door de firma Verschueren uit Heythuysen, geplaatst. Na 1965 werden de nieuwe glas-in-lood ramen, gemaakt door René Smeets, successievelijk aangebracht. Eind jaren 60 werd de kerk opnieuw verbouwd. Aanleiding was dit keer het gewijzigde protocol bij het opdragen van de erediensten. In 1988 was opnieuw een grotere restauratie nodig. Uiterlijk onderging de kerk van Dommelen tot anno 2010 nagenoeg geen veranderingen.
Kerkhof met enige monumenten van circa 1900. Processietuin rond 1910 aangelegd met veel oudere bomen, waaronder een treurbeuk van circa 175 en een beuk van 250 cm omtrek. In processietuin beeld van Anna met Maria en van een oudtestamentische figuur. Met de pastorie een goed voorbeeld van neogotische kerkenbouw, markant gelegen. Tuin grenst aan een zijarm van de Dommel. Architectuurhistorisch belang, straatbeeldtyperend. CHW. Nr.: KL112-000234.
