Archeologische opgraving: Hooghuis, Gemert
Het Hooghuis
Het Hooghuis is het oudst bekende kasteel van Gemert en stamt uit de volle Middeleeuwen. Het kasteel bestond uit twee of drie omgrachte eilanden met gebouwen erop. Het was het eigendom van de adellijke familie Van Gemert die tot 1366 heren van Gemert waren. De oudste vermeldingen naar deze naam stammen uit 1076-1099, een getuige in een Utrechtse kerkoorkonde met de naam Snellardus van Gamerthe. Deze naam stamt van de naam van de plaats Gemert, waarvan de oudste vorm Ghamerthe zoveel betekent als een heleboel uitmondingen van waterlopen. Gemert was altijd een waterrijk gebied. Pas rond 1200 beginnen de daadwerkelijke Van Gemerts regelmatig op te duiken. Hierin worden zij ook aangeduid als Heren van Gemert. Het kasteel bestond daarvoor al. De eerste fase is van ca 1050. Op het hoofdeiland stond toen een drieschepig houten gebouw van 12 bij 12 meter. Omstreeks 1250 werd op het terrein een mottekasteel gebouwd. Op het hoofdeiland van 37 bij 37 meter werd een motte (kunstmatige heuvel voor militaire doeleinden) opgeworpen met een hoogte van 5 à 6 meter. Tegelijk werd de gracht verbreed. De breedte varieerde tussen de 12 en 15 meter. Op de heuvel moet een bakstenen woontoren hebben gestaan.
Deze sloop komt redelijk overeen met de teloorgang van de bezittingen van de familie Van Gemert in Gemert. De Duitse Orde, een machtige geestelijke ridderorde was namelijk ook grootgrondbezitter in dit gebied en in 1366 dwong de Hertog Van Brabant de heren Van Gemert om hun bezittingen aan de Duitse Orde over te dragen en hen als leenheer te erkennen. Het Kasteel van de Duitse Orde, sinds jaar en dag een doorn in het oog van de Heren van Gemert, bleef bestaan en werd uitgebreid door de eeuwen heen.
Op de plaats van de oude motteburcht staat nu het politiebureau van Gemert. De beide bruggen en een deel van de gracht om het Hooghuis zijn ter plaatse gereconstrueerd.
Bronnen:
Reconstructie door Remco de Vries
A. Thelen, Het Hooghuis te Gemert, 2001, Heemkundekring De Kommanderij, Gemert