Kasteel Heeze, Kapelstraat 25 Heeze: verschil tussen versies
(→<Kasteel Heeze, Kapelstraat 25 Heeze) |
(→Kasteel Heeze, Kapelstraat 25 Heeze) |
||
Regel 1: | Regel 1: | ||
= Kasteel Heeze, Kapelstraat 25 Heeze = | = Kasteel Heeze, Kapelstraat 25 Heeze = | ||
+ | |||
+ | Onder kasteel verstaan we niet alleen het (stenen) hoofdgebouw in een gracht, maar het hele | ||
+ | complex bestaande uit zo’n hoofdgebouw (eventueel op een motte) en zijn gracht, een voorhof in een | ||
+ | gracht, de kasteelboerderij, eventueel poortgebouw, verdere wallen en grachten. Zo opgevat zijn de | ||
+ | drie hier bruinig gekleurde items niet nodig. Misschien wijst de praktijk uit dat we dit “totaal-kasteel” | ||
+ | toch beter in onderdelen opsplitsen. Vergeet niet dat er misschien nu nog maar enkele brokjes | ||
+ | zichtbaar zijn, maar dat er in het verleden meestal wel een compleet “totaal-kasteel” was en dat | ||
+ | daarvan in de ondergrond gewoon nog resten zitten (link naar de archeologie). | ||
+ | |||
+ | [[de andere twee kastelen op deze locatie:]] | ||
+ | & | ||
+ | [[Onderwerp]] | ||
+ | |||
Men heeft het zaalgebouw van Eymerick laten staan (zie [[Kasteel Eymerick in Heeze ]]) omdat een groot kasteelplan van | Men heeft het zaalgebouw van Eymerick laten staan (zie [[Kasteel Eymerick in Heeze ]]) omdat een groot kasteelplan van |
Versie van 19 feb 2013 om 18:08
Kasteel Heeze, Kapelstraat 25 Heeze
Onder kasteel verstaan we niet alleen het (stenen) hoofdgebouw in een gracht, maar het hele complex bestaande uit zo’n hoofdgebouw (eventueel op een motte) en zijn gracht, een voorhof in een gracht, de kasteelboerderij, eventueel poortgebouw, verdere wallen en grachten. Zo opgevat zijn de drie hier bruinig gekleurde items niet nodig. Misschien wijst de praktijk uit dat we dit “totaal-kasteel” toch beter in onderdelen opsplitsen. Vergeet niet dat er misschien nu nog maar enkele brokjes zichtbaar zijn, maar dat er in het verleden meestal wel een compleet “totaal-kasteel” was en dat daarvan in de ondergrond gewoon nog resten zitten (link naar de archeologie).
de andere twee kastelen op deze locatie: & Onderwerp
Men heeft het zaalgebouw van Eymerick laten staan (zie Kasteel Eymerick in Heeze ) omdat een groot kasteelplan van
Heeze ter vervanging van het vervallen kasteel Eymerick nooit in zijn geheel werd uitgevoerd. Baron
Snoeckaert (1659 – 1678) had een groots kasteel op het oog. Hij gaf daartoe opdracht aan een van
de meest bekende bouwmeesters uit die tijd, Pieter Post, architect in vaste dienst, eerst van prins
Frederik Hendrik en daarna van prins Willem II. Pieter Post overleed echter in 1669 toen het werk nog
niet af was. De meeste werken, die hij toen onder handen had, werden door zijn zoon Maurits
voortgezet. Het wordt verondersteld dat Maurits ook de gewijzigde plannen van kasteel Heeze verder
uitwerkte:
‘Kasteel Heeze kwam 'gereed' in 1665. Alleen de voorbouw van het door Pieter Post ontworpen kasteel, werd
uiteindelijk het nieuwe kasteel Heeze. Volgens het ontwerp, dat in het archief van het kasteel bewaard is gebleven,
zou op de plaats van kasteel Eymerick dan een imposant gebouw verrijzen: een vierkante burcht, bestaande uit vier
vleugels om een ruime binnenhof, die door zuilengangen zou worden omgeven. Op de hoeken waren vierkante
torens ontworpen. De voorbouw zou aanvankelijk bestaan uit twee loodrecht op het nieuwe kasteel te plaatsen
stallingen; later werden deze verbonden door een vleugel. Uiteindelijk werd alleen deze U-vormige voorbouw
uitgevoerd, maar hier kwam dan wel een tweede woonlaag op.’190
Indien alle plannen waren verwezenlijkt zou kasteel Heeze zonder twijfel een van de meest
aanzienlijkste en voornaamste van de Meijerij geweest zijn, en, zo werd gezegd, een die zijn weerga
zelfs in het land niet gevonden zou hebben.191 Gelet op de faam van de bouwmeester en de
bouwplannen was dit geen grootspraak:
‘Pieter Post ontwierp een voor die tijd zeer modern kasteel in de classicistische stijl. De nadruk lag niet meer op de
verdedigbare functie van het gebouw, maar vooral op het comfort en de uitstraling van het geheel. De plannen waren
zeer ambitieus (…) Het kasteel was in de 17de eeuw een van de modernste gebouwen in de Meierij. Ondanks het
feit dat slechts een gedeelte van het eerste plan werd uitgevoerd, was het gebouw een sieraad voor de streek.’192
In een standaardwerk over monumenten in Nederland staat zelfs vermeld dat de aanpassing van de
plannen de grandeur van het kasteel zelfs ten goede is gekomen:
‘Van zijn ontwerp, dat voorzag in een voorbouw van drie vleugels rond een plein en een groot kasteel met vierkante
binnenplaats ter plaatse van het oude kasteel, werd slechts de voorbouw voltooid. Na wijziging van de plannen in
1665 diende het als adellijk huis. Door de breedheid van de voorbouw van twee verdiepingen boven een souterrain
en de iets uitspringende en torenvormig verhoogde midden- en hoekpaviljoens ontstond een grandeur die in het oude
plan niet bereikt kon worden.’193
190 Van Oirschot, 1981,166.
191 Van Oirschot, 1981,167.
192 Coenen, 1998, 145.
193 Coenen, 1998, 145 e.v..
107
Belangrijke bronnen ter bestudering van dergelijk erfgoed, in de vorm van historisch kaartmateriaal,
zijn bewaard gebleven. Dankzij tekeningen en kaarten weten we ongeveer hoe het middeleeuwse
kasteel eruit gezien heeft. Een overzicht hiervan, alsmede een historische achtergrond van kasteel
Heeze, vinden we bij Coenen. 194
Naar Coenen 1998
Afbeelding: luchtfoto Kasteel Heeze
Kasteel heden ten dage
194 Van Oirschot, 1981,166.
108
Een omschrijving van het hedendaagse kasteel kan het best geschieden aan de hand van de
redengevende omschrijving die hoort bij haar status als rijksmonument:
Het kasteel Heeze is gelegen aan het eind van een 500 m lange oprijlaan, die ten oosten van de kom
van het dorp Heeze een aanvang neemt vanaf de Kapelstraat. Het huidige gebouwencomplex wordt
gedomineerd door het in de jaren zestig van de 17e eeuw vóór het oudere kasteel gesitueerde, streng
symmetrische bouwwerk, tot stand gekomen naar een ontwerp van Pieter Post. In oorsprong omvatte
het ontwerp een vierkant hoofdgebouw ter plaatse van het toen vervallen kasteel Eymerick met op het
voorterrein haaks daarop twee stalgebouwen. Van het ontwerp werden de laatstgenoemde gebouwen
uitgevoerd, die met elkaar werden verbonden door een dwarsvleugel met een poorttoren en de
toegang tot het binnenplein, zodat een U-vormige bebouwing ontstond. Volgens de plannen zou
slechts in één bouwlaag worden gebouwd, maar reeds in 1665 tijdens de bouw, werd besloten de
plannen te herzien en werd de voorgevel verhoogd tot twee lagen. Deze ingreep laat zich nog aflezen
aan de zijde van het binnenplein, zowel als aan de hybride kapconstructie in het hoofdgebouw, waar
verlengstukken aan de dakspanten zijn aangebracht.
Afbeelding: kasteel Heeze (december 2011)
Het frontgedeelte van het kasteel bestaat uit twee, vijf traveeën en twee bouwlagen tellende, in
baksteen opgetrokken vleugels onder asymmetrische met leien gedekte geknikte zadeldaken, van
elkaar gescheiden door de poorttoren en afgesloten door verhoogde (drie lagen) torenvormige,
risalerende, hoekpaviljoens onder pyramidedaken, getooid door windvanen. De in beide bouwlagen
en ook in de hoekpaviljoens gelijke vensters bevatten 32-ruits schuiframen. De eveneens licht
risalerende poorttoren onder geknikt kegeldak, bevat de ingangspoort, omlijst door Toscaanse
pilasters, die een hoofdgestel dragen. Hierboven is een - later vergroot- venster met aan weerszijden
de gebeeldhouwde wapens van de geslachten van Tuyll van Serooskerken en van Westreenen. Deze
kwamen tegen het einde van de 18e eeuw in de plaats van oudere wapenschilden uit 1665 met het
familiewapen van Snoeckaert van Schauburg. De middenpartij werd toen gewijzigd. De gevels, zowel
van het frontgebouw als van de achtervleugels, zijn zeer sober uitgevoerd en bevatten alle 28-ruits
schuiframen. Op de daken bevinden zich een aantal eenvoudige dakkapellen. In de twee naar
achteren gebouwde, vijf traveeën brede vleugels wordt de architectuur van het frontgebouw
voortgezet.