Sint Janskapel Leenderstrijp: verschil tussen versies

Uit Erfgoedwiki
Ga naar: navigatie, zoeken
(Nieuwe pagina aangemaakt met '= Sint Janskapelleke, Heerstraat 4 Strijp = De eerste vermeldingen van een kapel van St. Jan te Leende dateren van kort na het jaar 1400. De kapel was toegewijd aa...')
 
(Kapel of kerk?)
 
Regel 24: Regel 24:
 
Op de kadasterkaart van 1830 staat de ruïne van de St. Janskapel ingetekend. Volgens heemkundigen zou deze op schaal teruggerekend ca. 12 meter lang en ruim 6 meter breed geweest zijn. In onderstaande afbeelding is ter vergelijking de huidige situatie met de nieuwe kapel getekend. De Kapelstraat liep toen nog langs de kapel, bij de ruilverkaveling in 1961 is de bocht langs de kapel pas eruit gehaald. In 1830stonden nog een deel van de koormuren overeind en kwam het hoekige grondplan ervan precies overeen met het koor op de tekening uit 1739 van J. de Beijer. Volgens de heemkundigen lijkt het er sterk op dat het grondplan van de kadasterkaart alleen die van het koor weergeeft en dat de fundatie van het schip in 1830 al verdwenen was. In deze veronderstelling past de duidelijk slechtere toestand van het schip dat blijkt uit de tekening van de Beijer. De oorspronkelijke kapel is dus waarschijnlijk heel wat groter geweest dan het grondplan op de kadasterkaart aangeeft.   
 
Op de kadasterkaart van 1830 staat de ruïne van de St. Janskapel ingetekend. Volgens heemkundigen zou deze op schaal teruggerekend ca. 12 meter lang en ruim 6 meter breed geweest zijn. In onderstaande afbeelding is ter vergelijking de huidige situatie met de nieuwe kapel getekend. De Kapelstraat liep toen nog langs de kapel, bij de ruilverkaveling in 1961 is de bocht langs de kapel pas eruit gehaald. In 1830stonden nog een deel van de koormuren overeind en kwam het hoekige grondplan ervan precies overeen met het koor op de tekening uit 1739 van J. de Beijer. Volgens de heemkundigen lijkt het er sterk op dat het grondplan van de kadasterkaart alleen die van het koor weergeeft en dat de fundatie van het schip in 1830 al verdwenen was. In deze veronderstelling past de duidelijk slechtere toestand van het schip dat blijkt uit de tekening van de Beijer. De oorspronkelijke kapel is dus waarschijnlijk heel wat groter geweest dan het grondplan op de kadasterkaart aangeeft.   
  
 +
[[Bestand:St._Janskapel.jpg]]
 +
St. Janskapel naar Jan de Beijer uit 1739 (uit: 15 jaar archeologisch onderzoek in Geldrop, Heeze en Leende)
  
  

Huidige versie van 18 dec 2013 om 22:30

Sint Janskapelleke, Heerstraat 4 Strijp

De eerste vermeldingen van een kapel van St. Jan te Leende dateren van kort na het jaar 1400. De kapel was toegewijd aan Johannes de Doper. De heer van de heerlijkheid Heeze en Leende bezat het beneficie van de kapel en stelde de kapelmeesters van de Strijpse kapel aan. Mogelijk is de kapel op initiatief van een van de heren van Heeze en Leende tot stand gekomen. De mensen van Strijp hadden graag gezien dat er ook missen werden opgedragen, maar daar hebben de pastoors van Leende zich altijd hardnekkig tegen verzet. Het betrof een eenbeukige gebouw in gotische stijl dat bestond uit een rechthoekig schip met een laag, zeshoekig torentje en een veelhoekig koorgedeelte dat smaller was dan het schip. Volgens een bron uit 1610 was de kapel in Leende beroemd vanwege de wonderen die daar zijn geschied dankzij Jan de Doper en Jan de Evangelist.

Na de Vrede van Műnster in 1648 kwam de kapel in protestantse handen en waren bedevaarten en processies officieel niet toegestaan. Tot in de jaren dertig van de 18e eeuw werd de kapel regelmatig hersteld, maar daarna raakte zij langzaam in verval. Aan het einde van de 18e eeuw stonden er nog slechts enige muren overeind. In 1843 werden de resten van de middeleeuwse kapel gesloopt. Volgens sommige bronnen (o.a. Schutjes) werd daarbij een schat aangetroffen. Kort daarna werd de kapel gebouwd die er nu nog staat: een eenvoudig vierkant gebouwtje met een puntdak en twee kleine zijraampjes. Het huidige gebouw is een eenvoudig kapelletje met zadeldak en topgevels, rechthoekig absisje, XIX A herbouwd op oude grondvesten. Binnen een houten schotel-met-St. Janshoofd (ooit XVIIIe eeuw, meer herhaaldelijk gestolen en vernieuwd). Op een heuvel met bomen. Rijksmonument Nr: 23990


Bedevaartsoord

Na de totstandkoming van de nieuwe kapel in 1843 bloeiden ook de bedevaarten naar de plaats weer op. Veel mensen bezochten de kapel op de dag van St. Jans Onthoofding, 29 augustus. In St. Jan werd vanwege zijn onthoofding met name aangeroepen tegen hoofdpijn. Om hiervan verlost te worden dienden de bedevaartgangers op de ochtend van 24 juni met hun zakdoek de dauw van planten en bloemen te verzamelen. Dit in een flesje uitgewrongen 'St. Janswater of -dauw' zou helpen tegen hoofdpijnen en oogaandoeningen. In de loop van de 20e eeuw ontstonden de eerste georganiseerde groepsbedevaarten. Pas sinds 1962 wordt in Leenderstrijp op St. Jansdag jaarlijks een eucharistieviering in de openlucht gehouden. Het bisdom verleende zijn goedkeuring aan de jaarlijkse mis met wijding van St. Janstrossen. Van deze bloementrossen maken in Strijp naast het naamgevende St. Janskruid meestal ook notenblad, (konings-)varen, korenbloem, margriet, koekoeksbloem vergeetmijniet, een zeggesoort, een witte en een rode roos, Spaans gras en viooltjes deel uit. De tros zou bescherming bieden tegen boze geesten en gevaar, zoals brand, bliksem en ziekte. Vandaar dat na de zegening de tros naast de huisdeur wordt gehangen. Daar blijft de tros hangen tot er na een volgende St. Jansviering een nieuwe voor in de plaats komt.


St. Jansviering

Tijdens de St. Jansviering trekt het gilde met vliegend vaandel en op gildemarsmuziek met slaande trom vanuit het gildehuis naar de kapel, gevolgd andere bedevaartgangers waarvan velen voorzien zijn van St. Janstrossen. Bij de kapel voegen priester, misdienaars en lector zich bij het gezelschap en trekken zo naar de plaats van de mis aan de voet van de Kapelberg. Na de preek worden de St. Janstrossen gewijd: alle aanwezigen houden de bloemenbos in de lucht, waarna de pastoor deze met wijwater besprenkelt.

Het voornaamste cultusobject is de beeltenis van het hoofd van St. Jan de Doper op een bord of schotel in een nis tegen de achterwand van de kapel. Dit beeld herinnert aan de onthoofding van Johannes de Doper in opdracht van koning Herodus uit liefde voor de mooie Salomé die hem tijdens een dans het hoofd op hol had gebracht. De oorspronkelijke eikenhouten St. Jansschotel dateerde vermoedelijk uit het begin van de 16e eeuw. Eind 1975 werd de schotel echter gestolen. In 1978 werd naar het oude voorbeeld een nieuwe schotel uit hout gesneden door J.C. de Groot en beschilderd door J. Louwers, beide broeders van het St. Jansgilde. Deze replica werd eind november 1981 gestolen. Een derde schotel werd opnieuw vervaardigd door J.C. de Groot en beschilderd door gildelid M. Farjon. Deze laatste zorgde ook voor de beschildering van het vierde, betonnen exemplaar dat in 1985 in de kapel is vastgemetseld.’


Kapel of kerk?

Het terrein van de St. Janskapel betreft een terrein van zeer hoge archeologische waarde. Zoals de kapel van Sterksel staat deze kapel op een opgehoogd terrein, zodat we ook wellicht te maken hebben met een heilige plaats waar vereringen en gebeden plaatsvonden vanaf de Middeleeuwen en mogelijk zelfs vanaf de Prehistorie.

Op de kadasterkaart van 1830 staat de ruïne van de St. Janskapel ingetekend. Volgens heemkundigen zou deze op schaal teruggerekend ca. 12 meter lang en ruim 6 meter breed geweest zijn. In onderstaande afbeelding is ter vergelijking de huidige situatie met de nieuwe kapel getekend. De Kapelstraat liep toen nog langs de kapel, bij de ruilverkaveling in 1961 is de bocht langs de kapel pas eruit gehaald. In 1830stonden nog een deel van de koormuren overeind en kwam het hoekige grondplan ervan precies overeen met het koor op de tekening uit 1739 van J. de Beijer. Volgens de heemkundigen lijkt het er sterk op dat het grondplan van de kadasterkaart alleen die van het koor weergeeft en dat de fundatie van het schip in 1830 al verdwenen was. In deze veronderstelling past de duidelijk slechtere toestand van het schip dat blijkt uit de tekening van de Beijer. De oorspronkelijke kapel is dus waarschijnlijk heel wat groter geweest dan het grondplan op de kadasterkaart aangeeft.

St. Janskapel.jpg St. Janskapel naar Jan de Beijer uit 1739 (uit: 15 jaar archeologisch onderzoek in Geldrop, Heeze en Leende)