Middeleeuwse kerk van Eersel
< Middeleeuwse parochiekerk van Eersel >
<De eerste vermelding van de parochiekerk van Eersel dateert van 1308. Het benoemingsrecht van de pastoor behoorde aan de abdij van de Benedictijnen van Echternach, later van de abdij van Postel. Sint-Willibrordus was de patroonheilige. De kerk had de rang van quarta capella en de status van ecclesia. Kerkstraat 31 te Eersel.
De kerk van het basilica-type heeft speksteenlagen van tufsteen afgewisseld met 3 lagen baksteen die dateren van vóór 1480. De eenvoudige toren van 4x4 m zonder versieringen dateert uit circa 1400. De toren heeft drie geledingen, haakse steunberen en een traptorentje. De torenromp heeft een hoogte van 18,5 m; de spits is 16 m hoog. In 1581 en 1635 werd de kerk geplunderd. In 1709 is de kerk zwaar beschadigd doordat bij een storm de spits van toren waaide en door het schip naar beneden stortte. De wederopbouw werd in 1711 aanbesteed aan Dirck Eymberts. In 1812 werd er een klassicistisch gewelf aangebracht van stucwerk. In 1882 volgde een verbouwing waarbij een nieuw neo-gotisch gewelf van stucwerk werd aangebracht dat nog altijd te zien is. In de kruisarmen bevinden zich houten gewelven.
Afbeelding: Ontwikkeling van de Sint Willibrorduskerk te Eersel vanaf de 12e eeuw (naar Dams e.a. 1989).
In 1924 werd de kerk verbouwd door architect Donders uit Tilburg. Er kwamen kapellen langs de toren en een tochtportaal voor de hoofdingang. In 1931 werd de kerk sterk uitgebreid (ongepleisterde delen) aan de hand van architect H.W. Valk uit ’s-Hertogenbosch in een eenvoudige streekeigen baksteenstijl. Hij maakte de uitbreiding van de kerk door J. Donders weer gedeeltelijk ongedaan door de stilistisch afwijkende zijkapellen te vervangen door nieuwbouw in de trant van het oude schip. Op de plaats van het oude koor kwam een nieuw koor met apsis, transeptarmen met portiek en sacristie, twee westelijk van het oorspronkelijke, tijdens de verbouwing verlengde transept gesitueerde schipkapellen, de twee, de westelijke toren flankerende kapellen en, tenslotte, de kerkhofmuur. Door de aanbouwen aan de oostelijke zijde heeft de koorpartij een sterk centraliserende plattegrond gekregen, waardoor, aansluitend bij de toenmalige liturgische ideeën, de gelovigen aan drie zijden rond het altaar konden worden geschaard. Doel van de architectonische vorm van deze 'christocentrische-kruisbasiliek' was een inniger deelname van de gelovigen aan de mis. De architectuur staat in dienst van deze doctrine. Het geheel is gebouwd in een traditionele stijl, waarmee men poogde aan te sluiten bij de stijl van de Kempische gotiek.
In 1731 schonk de abdij van Echternach een nieuwe klok aan de kerk van Eersel. De vorige was door onkunde van de klokkengieter “geborsten”. In de Tweede Wereldoorlog zijn de klokken geroofd en niet teruggekomen. Drie klokken vervaardigd door Petit en Fritsen, zijn gewijd in 1947. Ze hangen in een eikenhouten klokkenstoel, circa 14de eeuw. De preekstoel blijft na de teruggave van de kerk (25-10-1798) in handen van de protestanten. Boven de hoofdingang staat een beeldje van Sint Willibrord naar het ontwerp van beeldhouwer Jo Uiterwaal. In de kerk staan een klein orgel (XVIII of XIX A) en vier Evangelistenbeelden (Waterstaatsstijl of laatbarok). Van het oorspronkelijke orgel van B.P. van Hirtum uit 1838 resteert nog alleen de kas. In 1972 werd een eenklaviers instrument dat F.C. Smits in 1857 maakte voor de R.K. Kerk te Groot-Linden in de Van Hirtum-kas geplaatst. Bij die gelegenheid werd het orgel uitgebreid met een vrij pedaal.
Waardering De kerk is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het Katholicisme in het zuiden en is tevens van belang als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de Christocentrische volkskerk. Het gebouw heeft architectuurhistorisch belang door de gecompliceerde bouwgeschiedenis, de stijl die teruggrijpt op de historische streekeigen bouwkunst en de detaillering en is van kunsthistorisch belang door de interieuronderdelen. Het gebouw is tevens van belang als voorbeeld van de christocentrische fase in het oeuvre van de architect Valk. Het heeft ensemblewaarden vanwege de bijzondere situering, verbonden met de ontwikkeling van Eersel. Het is van belang vanwege de architectuurhistorische en typologische zeldzaamheid. Rijksmonument RM-14569. CHW. nr. KL030-000382 >
