Hallenhuis

De hallenhuis traditie

De oudste boerderijen die in onze regio heden te dage nog voorkomen zijn gebouwen in de hallenhuistraditie. Het zijn gebouwen waar woning en stalling van de dieren gecombineerd waren onder één dak. Het hallenhuis was een zogenaamd woonstalhuis. Het gebouw had geen functie voor de opslag van de oogst. De opslag van het koren was doorgaans op mijten of in een losstaande schuur. Hallenhuizen hadden een rechthoekige plattegrond, lage zijgevels, een relatief steil strooien dak met zogenaamde wolfseinden boven de hogere, korte gevels. In de ene korte gevel was de voordeur naar het woongedeelte aangebracht. In de andere korte gevel zat een grote deur die toegang gaf tot de stal van de boerderij.

Houten gebouwen

Niet alleen het uiterlijk van het hallenhuis bepaalt het verschil met modernere boerderijen, maar vooral de constructie is wezenlijk anders. Het waren gebouwen van hout, stro en leem. De buitenmuren hadden nauwelijks een dragende functie. De hoofdconstructie bestaat uit een houtskelet van zware achter elkaar geplaatste ankerbalkgebinten, die aan de bovenzijde in de lengterichting met elkaar verbonden zijn. Op dat dragende houtskelet staan houten dakspanten bestaande uit twee schuin tegen elkaar staande sporen met een hanebalk als dwarsverbinding. De wanden van het hallenhuis worden gevormd door een houten raamwerk van verticale staanders en horizontale liggers, die rechthoekige vakken vormen. Die vakken werden opgevuld met vlechtwerk van wilgentakken, die vervolgens met leem werden besmeerd. Het zijn zogenaamde vakwerkwanden, zoals we elders nu nog wel tegenkomen, maar aanvankelijk in Brabant ook gemeengoed waren. In onze regio bestonden de boerderijen tot in de 18de eeuw uit dit soort vakwerkbouw. Daarna pas werden bakstenen gebruikt voor de gevels. Het houtskelet met ankerbalkgebinten bleef tot in de 19de eeuw de belangrijkste constructievorm van boerderijen. Pas bij de langgevelboerderij verdween het ankerbalkgebint als draagconstructie. Vanaf toen vormden de bakstenen gevels de drager van het dak.

Nog bestaande hallenhuizen

Sporadisch komen hallenhuizen als oude boerderijvorm in de regio nog voor. De gevels zijn inmiddels met baksteen uitgevoerd, zowel de buitengevels als de binnenmuren. De oude houtconstructie van ankerbalkgebinten is nog wel aanwezig.