Spoordonkse Watermolen
Spoordonkse Watermolen
De Spoordonkse Watermolen is een onderslagmolen en dateert al van vóór 1320. Het draait volledig op waterkracht van de Beerze. In 1844 werd de molen verpacht aan den familie van Esch. Zij hebben de molen nog steeds in hun bezit. Oorspronkelijk was de molen van hout, maar in 1868 is de romp van de molen vervangen door een muur van steen. Vroeger bestond de molen uit twee delen. Het linker deel was de oliemolen en het rechterdeel de korenmolen. Tegenwoordig is alleen nog de korenmolen in gebruik. De oliemolen wordt bewoond door de molenaar Emile van Esch. De Spoordonkse Watermolen is de meest westelijke watermolen van Nederland. Het waterpeil verschilt voor en na de molen 2 meter.
Op de molen staat reclame voor Wyers Oude jenever. De molenaar werd vroeger betaald in jeneverflessen voor het beschikbaar stellen van de gevel.
Tegenwoordig is er bij de molen een horecagelegenheid en worden er rondleidingen gegeven.
De Spoordonkse watermolen behoorde, met de windmolen van Kerkhoven en het kasteel Ten Berg tot de allodiale goederen die Wouter van Oirscot in 1320 verkocht aan Rogier van Leefdaal. De ware ouderdom is echter onbekend. Heren van Oirschot vinden we al vanaf 1200. Het visrecht van Spoordonk werd in 1320 blijkbaar ook verkocht, gezien de aantekening in het cijnsboek van 1340. De molen bestond al in 1340 uit zowel een graanmolen als een oliemolen. Deze watermolen komt ook voor in het plakkaat van Karel V van 1545 over de waterbeheersing en behoorde toen aan de Heer van Boxtel. In 1844 werd besloten de molen te herbouwen in steen, waartoe op het landgoed Baest te Oostelbeers van de familie de la Court de stenen werden gebakken.
Het is de laatst overgebleven molen langs de Beerze, waar in totaal 5 watermolens hebben gestaan. In tegenstelling met vele andere plaatsen waar bij watermolens waterstaatkundige verbeteringen aan beken en riviertjes werden uitgevoerd, heeft de kanalisatie van de Beerze niet tot gevolg gehad dat het in bedrijf stellen van de molen voorgoed onmogelijk is geworden.
