Omgrachte hoeven en moated sites

Uit Erfgoedwiki
Ga naar: navigatie, zoeken

In de 14de en 15de eeuw ging het economisch heel goed in Brabant. Mensen die vooral met de handel veel geld verdienden, investeerden dat geld in onroerend goed. Ze kochten grond en boerderijen op en werden grootgrondbezitter. De goederen werden in veel gevallen verpacht maar soms ook ging de grootgrondbezitter of zijn vertegenwoordiger of zijn nakomelingen het grondbezit of delen daarvan zelf exploiteren en bewonen. De hoeve, die tegelijkertijd als hoofdverblijf diende, werd dan extra opgetuigd als statussymbool voor de bewoner en eigenaar. Het hoofdgebouw werd voorzien van een brede gracht, soms zelfs van een dubbele gracht. Het geheel werd in een lager deel van het landschap opgebouwd, zodat ook in de zomer de grachten met water gevuld waren. Dergelijke met grachten omgeven adellijke woningen worden aangeduid met de Engelse term moated site (omgracht bezit) en werden vooral in de 15de eeuw gesticht. In sommige gevallen bleven deze landgoederen lange tijd ongedeeld in bezit van lokale of regionale elite en konden uitgroeien tot kastelen. Dat zien we bijvoorbeeld bij kasteel Croy in Aarle-Rixtel en in mindere mate bij Het Slotje in Gemert. In andere gevallen viel het bezit onder meer door erfdelingen uiteen in normale boerderijen, waarbij de oude grachten als restant nog lange tijd zichtbaar bleven. De buurtschap Kruisschot in Stiphout is ontstaan uit een enkele omgrachte hoeve, waarvan een restant van de gracht nog steeds zichtbaar is. Op Overbrug ten noorden van Helmond ligt nu nog steeds een boerderij met een gracht er omheen. De grachten rond de hoeve Esp in Bakel zijn deels weer hersteld, maar op veel plaatsen zijn ook de grachten verdwenen. In de categorie ‘omgrachte hoeve’ laat een overzicht zien van bestaande en verdwenen omgrachte hoeven.