Kasteel Eymerick in Heeze

Uit Erfgoedwiki
Ga naar: navigatie, zoeken

Kasteel Eymerick in Heeze

Onder kasteel verstaan we niet alleen het (stenen) hoofdgebouw in een gracht, maar het hele complex bestaande uit zo’n hoofdgebouw (eventueel op een motte) en zijn gracht, een voorhof in een gracht, de kasteelboerderij, eventueel poortgebouw, verdere wallen en grachten. Zo opgevat zijn de drie hier bruinig gekleurde items niet nodig. Misschien wijst de praktijk uit dat we dit “totaal-kasteel” toch beter in onderdelen opsplitsen. Vergeet niet dat er misschien nu nog maar enkele brokjes zichtbaar zijn, maar dat er in het verleden meestal wel een compleet “totaal-kasteel” was en dat daarvan in de ondergrond gewoon nog resten zitten (link naar de archeologie).

de andere twee kastelen op deze locatie: Kasteel Heeze, Kapelstraat 25 Heeze & Onderwerp

Achter het hedendaagse kasteel van Heeze uit de zeventiende eeuw is een overblijfsel van kasteel Eymerick gelegen: een rechthoekig, gedeeltelijk onderkelderd zaalgebouw uit de vijftiende, gedeeltelijk zestiende eeuw, op de plaats van een vroegere sterkte (zie ). Uit de eerste uitvoerige omschrijving van 1405 blijkt dat het om een zeer aanzienlijk - zo niet het grootste - goed van Brabant gaat, met huizen, bossen en landerijen en als centrum het kasteel met de naam Emerick De gehuchtnaam Emmerik komt in de 1364 voor als "Eymerick" en in 1410 als "Eymeric". Omtrent de verklaring van de naam bestaan verschillende opvattingen. Van Oosterhout bracht de naam in verband met "hemmerick", dat gemeenschappelijk weiland betekent. Prof. Edelman zocht eerder in de richting van de voornaam Heymerik, die in Heeze in de 15e eeuw nog voorkomt. Bij de verklaring voor de Duitse plaatsnaam Emmerich wordt verwezen wordt naar een Vroegmiddeleeuwse voornaam Embrico.186 Kennelijk is het kasteel naar het waarschijnlijk oudere gehucht genoemd. Kasteel Eymerick was een gebouwencomplex met een onregelmatig vierkante plattegrond, een eiland in een ronde gracht. Hiervan is een zaalgebouw overgebleven, dat volgens de Monumentenlijst uit de vijftiende eeuw zou stammen, en waarvan het muurwerk boven de kelders mogelijk dateert uit het begin van de zeventiende eeuw toen er grote herstellingen moeten hebben plaatsgevonden. Uit een tekening van 27 februari 1663 van het ‘Adelijck huys Heeze’, die in het kasteelarchief berust, blijkt dat het een geheel omgracht complex van gebouwen moet zijn geweest, gegroepeerd rond een binnenplein, dat nu nog bestaat. Van de gebouwen waren toen nog over: 'De bachkery, coestal ende torffschop, alsmede de keucken'. Er werden toen ook fundamenten gevonden, waarvan werd opgemerkt, dat: 'de mueren syn onder de fundamenten soo dick als van het Groot Huys'. Aan weerszijden van de brug vond men ook nog oud muurwerk en rechts een kelder. Hieruit blijkt, dat er links en rechts van de toegangsbrug gebouwen hebben gestaan en vermoedelijk een sterke toren.187 Dergelijke archeologisch interessante opmerkingen vinden we ook bij A. van Oirschot:

‘Alleen het hoofdgebouw is, volgens Van Gelder, nog van het oude kasteelcomplex overgebleven. Links daar van, langs het water, zijn nog muurfundamenten gevonden van dezelfde breedte als dat van het gebouw zelf. Waarschijnlijk - zo is verondersteld- heeft daar een sterke toren gestaan. Ook van de binnenmuren vond men nog fundamenten. Gedeeltelijk zou ook de poort van het oude kasteel nog bewaard zijn gebleven in de bestaande binnenpoort, die nu de verbinding vormt van het oude en het nieuwe kasteel.’188

In 1912 werd het overgebleven middeleeuwse gebouw gerestaureerd. De topgevels werden vervangen door trapgevels. In 1975 werd het restant van Eymerick opnieuw en beter hersteld. De trapgevels moesten weer plaats maken voor de oorspronkelijke topgevels. Het oude gebouw heeft nog fraaie vensters met korfbogen en hijsvensters in de zuid- en oostgevel.189

Kasteel Eymerick Heeze.PNG

In de registeromschrijving van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed staat dit kasteel op de volgende manier omschreven: Rijksmonument Nummer: 515139 HET OUDE KASTEEL EYMERICH, met KEERMUUR en KOETSHUIS/GARAGE, Kapelstraat 25 Het kasteel vormde blijkens de omschrijving in het register van het leenhof van Brabant te Brussel destijds het middelpunt van de heerlijkheid Heeze-Leende en moet behalve het zaalgebouw ook een daarnaast gelegen omvangrijk bouwwerk hebben omvat, alsmede links en rechts van de toegangspoort gelegen gebouwen en een ringmuur. De ligging van het kasteel is strategisch gekozen in de driehoek die gevormd wordt door de rivieren de Aa en de Kleine Aa, die de gracht van water voorzien. In 1640 werd reeds vermeld dat het kasteel zeer vervallen was. De nieuwe heer van Heeze- Leende, Albert Snoeckaert van Schauwenburg, besloot in 1659 om ter plaats van kasteel Eymerick een nieuw kasteel te bouwen. Omdat dit plan niet in zijn geheel tot uitvoering kwam is het zaalgebouw blijven staan en is ook het beloop van de gracht bewaard gebleven. Het thans resterend gedeelte van het kasteel, bestaat uit een rechthoekig, gedeeltelijk onderkelderd, bakstenen gebouw van twee lagen onder pannen zadeldak tussen topgevels, waarvan het onderste gedeelte dateert uit de 15e, gedeeltelijk 16e eeuw, het muurwerk boven de kelders uit de 17e eeuw, toen ingrijpende herstellingen moeten zijn verricht. Ook de kruis- en ribgewelven boven de kelders dateren uit die tijd. In 1912 werd een ingrijpende restauratie uitgevoerd, waarbij onder meer trapgevels werden aangebracht, die bij de restauratie van 1975 weer werden vervangen door puntgevels. De benedenruimte heeft vroeger inwendig niet in verbinding gestaan met de bovengelegen zaal, welke alleen toegankelijk was via een trap die tegen de voorgevel was gebouwd. Een deuropening in het midden van de gevel die voor de restauratie van 1913 nog aanwezig was getuigde daarvan. Aan de oostzijde bevinden zich beganegronds drie en op de verdieping vier vensters, voorzien van halfronde ontlastingsbogen en luiken, die het bovenste gedeelte van de ramen vrijlaten. Het gebouw is het gedeelte van het kasteel dat, afgaande op een tekening uit 1663 in gebruik geweest is als 189 Van Oirschot, 1981, 159. 106 keuken. Aan weerzijden van de voormalige brug zijn funderingen aanwezig en rechts een kelder van het oude kasteel met muurdikten van 1,40 m, gelijk aan die van de fundering van het zaalgebouw. Het kasteel bevindt zich op een aanvankelijk onregelmatig gevormd eiland, dat vanaf de 17e eeuw onderdeel ging uitmaken van de formele aanleg van de gracht en geometrische tuinen. Op het terrein van kasteel Eymerick, werd (aan de achterzijde van het middelste stalgebouw) rond 1905 een koetshuis/garage van rode baksteen gebouwd onder met Oud-Hollandse pannen gedekt schilddak, waarvan de schilden naar onderen uitzwenken. Naar de binnenplaats van Eymerick vier dubbel halfronde garagedeuren; bovenlichten met spaakroeden. Drie door de goot heen stekende dakkapellen met open huifschild. Aan de grachtzijde kruisvensters met glas-in-lood. Aan de NO-hoek tussen zaalgebouw en garage, de gracht volgende keermuur met kantelen en schietgaten in neogotische trant; deze vormgeving dateert vermoedelijk uit de tijd van de restauratie in 1913. WAARDERING Van algemeen belang: - als oudste onderdeel van de deel van de buitenplaats; - vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats. Maakt deel uit van Historische buitenplaats Heeze,