Bodem en Landschap Vessem

Uit Erfgoedwiki
Ga naar: navigatie, zoeken

Bodem en Landschap

Vessems geologisch monument.
Zonder dat wij daar last van hebben, is de Vessemse bodem in tweeën verdeeld door de Breuk van Vessem. Door afzettingen van latere bodemlagen is de breuk niet zichtbaar op het maaiveld. Wel beïnvloedt de breuk de afwatering. Afzettingen van leem hebben plaatsgevonden in het dal van de Kleine Beerze, op andere plaatsen treffen we dekzanden aan. De jongste dekzanden zijn afgezet in de tijd van de plaggenlandbouw en ook in de late Middeleeuwen en in de 18de /19de eeuw wordt er nog stuifzand afgezet. Deze stuifzanden onderscheiden zich van de dekzanden door hun lossere structuur en door het ontbreken van een bodemprofiel. Een goed voorbeeld van deze stuifzanden kan nog worden waargenomen in de bospercelen langs de Lille.
Zie beeld: De meanderende Kleine Beerze
Rond 1900 zijn er in de toenmalige gemeente Vessem c.a. nog 33 vennen met een eigen naam. Ze zijn allemaal ontstaan door uitstuiving van de bodem tijdens de laatste ijstijd. Het landschap heeft na de laatste ijstijd door de stijgende temperatuur langzaam zijn nieuwe vorm gekregen. Aanvankelijk is het nog een toendragebied waarin de eerste jagers en verzamelaars rondtrekken. Later ontstaan er ook bossen en vestigen zich de eerste landbouwers. Anno 2014 zijn er nog twee vennen over: het Grootmeer en het Kleinmeer. Vanwege de bijzondere plantengroei door de aanvoer van kalkrijk water uit het nabijgelegen waterwinningsgebied zijn deze vennen en het gebied er om heen aangewezen als beschermd natuurmonument.

Zie beeld: De meanderende Kleine Beerze

De van nature meanderende en op sommige plaatsen zeer brede Kleine Beerze is al voor 1850 rechtgetrokken en tijdens de periode van de ruilverkaveling tussen 1960 en 1970 nog eens extra verdiept en verbreed. Dit om een snelle waterafvoer mogelijk te maken. De opvatting, snelle afvoer van water, heeft inmiddels het veld moeten ruimen voor de opvatting dat veel water bovenstrooms moet worden vastgehouden om de wateroverlast benedenstrooms te beperken. Ten zuiden van Vessem is in 2008 een hermeandering van de Kleine Beerze uitgevoerd. Tijdens de graafwerkzaamheden wordt het duidelijk dat het beekdal al heel een belangrijk leefgebied van de mens is geweest. Er worden een aantal archeologische vondsten gedaan zoals 10 bronzen bijlen op het grondgebied van Hoogeloon en een bronzen speer nabij de brug in Vessem. Ook komen resten van een brug uit de romeinse tijd te voorschijn. Dat het beekdal in het verleden een belangrijke functie heeft gehad wordt ook duidelijk uit de kadasterkaart van 1832. In de middeleeuwen vinden we hier vooral hooilanden. Dit vochtige gebied dat eigenlijk alleen in de zomer goed toegankelijk is voor de boeren, is bij uitstek geschikt voor hooiproductie. Boeren bezitten er lange, smalle percelen die vaak niet breder waren dan twee “geswaay”, de breedte die Middeleeuwse grasmaaiers in hun heen- en teruggang maaien. In de winter wordt het gebied weer teruggenomen door het water van de Kleine Beerze. Plaatselijk, bijvoorbeeld ten oosten de buurtschap de Donk, kan deze wel honderden meters breed worden.

Bron: J.A.M. Roymans. Robuuste ecologische verbindingszone Kleine Beerze. Gemeenten Bladel, Eersel en Oirschot. Een cultuurhistorische waardenkaart. Raap-rapport 2113