Bierbrouwerij de Kroon Oirschot

Uit Erfgoedwiki
Ga naar: navigatie, zoeken

Bierbrouwerij de Kroon Oirschot

woonhuis / proeflokaal / voormalige brouwerij Bouwjaar: 18e-19e eeuw en jonger De brouwerij in 1773 opgericht. Rijksmonumentnr. 519189

In de Koestraat bevindt zich een van de kleinere bierbrouwerijen van Nederland, namelijk de Bierbrouwerij de Kroon. De historie van deze brouwerij voert terug tot de jaren 30 van de 17e eeuw. Naast de bierbrouwerij verrijst in de 17e eeuw een kliniek, de ‘Hof van Solms” gesticht door de befaamde Oirschotse chirurg Arnoldus Fey. Uit het kadaster blijkt dat aan het begin van de 19e eeuw op het perceel zich een huis, schuur, een brouwerij, een moutmolen en een boomgaard bevinden. Van de vele brouwerijen welke Oirschot in het verleden telde, is de Kroon als enige overgebleven.

Tijdens de eerste wereldoorlog wist Gerard de Kroon zijn in Oirschot enig overgebleven concurrent over te nemen. Op 18 januari 1916 sloot hij een overeenkomst met Anthonie Somers, eigenaar en exploitant van hotel-café-restaurant-brouwerij de Zwaan, waarbij Somers beloofde ten behoeve van Gerard de Kroon per 1 maart 1916 ten eerste zijn brouwerij stop te zetten, en ten tweede niet te herbeginnen, verkopen, verhuren of op andere wijze van de hand te doen, en ten derde geen agenturen in bieren te exploiteren en ten vierde zijn bierafnemers aan de Kroon af te staan. Door het huwelijk van Ad kwam tevens brouwerij de Doornboom in Middelbeers bij het Oirschotse bedrijf. Boerderij en mouterij, die aanvankelijk naast de brouwerij werden geëxploiteerd, werden beëindigd, om ruimte te geven aan een meer professionele uitoefening van het brouwen.

In de jaren tot 1920 zijn er naast een brouwerij, ook een mouterij en een boerderij aan de Koestraat gevestigd. Na WOI stopt men met het mouterijbedrijf. Thans zijn in een van de panden aan de Koestraat nog apparaten aanwezig die aan het vroegere mouterijbedrijf herinneren. Zo is er nog het transportsysteem, waarmee manden met gekiemde gerst van de kiemruimte naar de eestruimte werden getransporteerd. Ook de schacht van de eest is nog aanwezig.

Brouwerij de Kroon.jpg

Afbeelding: Binnenplaats brouwerij de Kroon


Registeromschrijving van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed

Aan de zuidelijke zijde van de Koestraat staat, met de rooilijn direct aan de straat, het woonhuis met proeflokaal en voormalige brouwerij van De Kroon's Bierbrouwerij De Kroon. Het gebouw, in ambachtelijk-traditionele stijl, dateert in de kern mogelijk uit de zeventiende en achttiende eeuw, maar is in de huidige vorm voornamelijk een product uit de negentiende eeuw. Omstreeks 1950 is het bedrijf sterk uitgebreid. De overige, naoorlogse bedrijfsgebouwen vallen buiten de rijksbescherming.

Het anderhalflaags, onderkelderde gebouw bestaat uit een haaks op de weg gesitueerd dubbel pand met een rechthoekige plattegrond, zadeldaken en een zakgoot. Het dak is gedekt met oud Hollandse pannen. Het linkerdeel van het gebouw is gedeeltelijk in gebruik als woonhuis, het rechterdeel als gastenkamer annex proeflokaal. Het achterste gedeelte is de voormalige brouwerij. De voorgevel is gepleisterd in blokverband en heeft twee tuitgevels, met op de begane grond vijf vensterassen. Centraal in de gevel opgeklampte deur met bovenlicht, geflankeerd door twee maal twee zesruits schuifvensters met opgeklampte luiken. De bovenlichten van de vensters hebben glas-in-lood panelen, met gekroonde, gestileerde florale motieven. In de tuitgevels is telkens één vierruits schuifvenster geplaatst. De handvormbakstenen zijgevels zijn gewit en hebben een gepleisterde plint. Hier kan men duidelijk de oorspronkelijke bestemming van het gebouw aflezen. Aan de westelijke zijde is op de etage een reeks van vijf segmentbogige lichten, die, net als de zware steekankers in beide zijgevels, op de aanwezigheid van een oude moutzolder wijzen. In de linkerzijde van de zuidelijke zijgevel leidt een opgeklampte deur met gedeeld bovenlicht naar het proeflokaal. Naast de deur een reeks van zesruits schuifvensters. In de oostelijke zijgevel zitten van rechts naar links drie zesruits schuifvensters van het woonhuis (voormalige kelderopkamer, vensters verlaagd in de negentiende eeuw), twee lager gelegen zesruits schuifvensters en een samengesteld venster uit omstreeks 1920. De bedrijfsaanbouw is onderkelderd en heeft in deze gevel eveneens lichten naar de zolderverdieping. In het interieur zijn onder meer van belang het moer- en kinderbintenplafond, de betegelde schouw en de hoekkast in het proeflokaal en de eikenhouten, in neorenaissance stijl uitgevoerde schouw in het woonhuis.

Waardering

De brouwerij is van algemeen belang. Het heeft cultuurhistorisch belang als voorbeeld van de sociaaleconomische ontwikkeling van de nijverheid en als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de gebouwen voor de brouwerij. Het is architectuurhistorisch van belang vanwege de sobere ornamentiek en als voorbeeld van de bij de kleinere brouwerijen niet ongebruikelijke, maar intussen uiterst zeldzame combinatie van woonhuis, proeflokaal en brouwerij. Het gebouw is tevens van belang vanwege de gaafheid van het ex- en interieur. Het is als kleine dorpsbrouwerij uiterst zeldzaam wegens de combinatie van verwante functies van woning, proeflokaal en brouwerij.